درمان اختلالات حرکتی

اختلالات حرکتی

گروهی از بیماری های مربوط به دستگاه عصبی که موجب به وجود آمدن حرکات غیر طبیعی در فرد شده و با افزایش یا کاهش آن حرکات (به صورت ارادی یا غیر ارادی) همراه است را اختلالات حرکتی می گویند.

این اختلال همراه با ضعف یا اسپاسم نیست و با هسته های قاعده ای و خارج از هرم ارتباط بسیار نزدیکی دارد.

اختلالات حرکتی در دو دسته به نام های هایپرکینتیک و هایپوکینتیک تقسیم می‌ شوند که نوع هایپرکینتیک آن اشاره به دیس کینزی و حرکات اضافی دارد و نوع هایپوکینتیک آن اشاره به هایپوکینزی، آکینزی و سفتی عضلات حرکتی دارد‌.

انواع اختلالات حرکتی

اختلالات حرکتی باعث افزایش و کاهش شدت حرکت ها در سیستم عصبی فرد می شود که به صورت ارادی یا غیر ارادی رخ می دهد. این نوع اختلالات دارای انواع مختلف به قرار زیر هستند:

اختلال استریوتایپی

اختلال حرکتی استریوتایپی موجب به وجود آمدن حرکت های غیر ارادی به صورت ریتم دار و پشت سر هم می شود مثل تکان دادن دست یا کوبیدن سر.

فردی که به این اختلال مبتلا می شود می تواند به خود آسیب رسانده و باعث زخمی شدن بدن خود شود.

تفاوت اختلال حرکتی استریوتایپی با سایر انواع بیماری‌های نورون حرکتی این است که فرد مبتلا باعث خودآزاری و آسیب به بدن خود می‌شود.

این حرکات چندین بار در روز فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند و بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشند. این حرکات بر عملکرد فرد در زندگی روزمره تأثیر می‌گذارند.

اختلال آتاکسی

این اختلال موجب تاثیر گذاری روی قسمتی از مغز می شود که مسئولیت هماهنگی حرکت ها را بر عهده دارد.

این بیماری می‌تواند باعث کاهش ظرافت، عدم دقت، بی‌ثباتی، عدم تعادل و لرزش یا عدم هماهنگی هنگام انجام حرکات ارادی شود.

با علائمی چون داشتن حرکت های ناهماهنگ، حرکت های غیر ارادی و ضربتی و ایجاد صداهایی به صورت ناخواسته مثل فریاد زدن همراه است.

آتاکسی می‌تواند بر چشم‌ها و گفتار تأثیر بگذارد. اگر یک اختلال متابولیک علت اصلی آتاکسی باشد، ممکن است در افراد قابل درمان باشد.

دلایل این اختلال متنوع است، اما به طور کلی شامل عوامل زیر می‌شود:

• اختلالات ژنتیکی یا تغییرات در ژن‌ها
• اختلالات عودکننده یا دژنراتیو
• عفونت‌ها یا سایر بیماری‌های قابل درمان که نادیده گرفته می‌شوند
• اختلال حرکتی نوع آتاکسی پیشرونده یا ثابت است و لزوماً با گذشت زمان عود نمی‌کند.

داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال حرکتی آتاکسی پارکینسون شامل L-DOPA خوراکی، آنتی کولینرژیک‌ها، آگونیست‌های دوپامین، آمانتادین، سلژیلین و انتاکاپون هستند.

اختلال پریودیک

PLMD یا اختلال حرکتی پریودیک نوعی اختلال حرکتی است.

این اختلال از عارضه های مربوط به خواب است، به صورتی که فرد مبتلا در زمان خواب با حرکت های مکرر در قسمت های مختلف بدن خود مواجه می گردد و خواب وی مختل می شود.

این حرکت ها غیر ارادی بوده و روی قسمت اندام تحتانی اثر می گذارد.

به عنوان مثال، کشش پا، انگشت شست پا، مچ پا، زانو و ران. برخی از بیماران این اختلالات را در قسمت‌های بالایی بدن نیز تجربه کرده‌اند.

این اختلال حرکتی را می‌توان نوعی اختلال حرکتی پا دانست، این اختلال در حرکت پا تأثیر زیادی بر زندگی روزمره بیماران مبتلا به اختلالات حرکتی و حتی خواب آنها دارد.

لرزش اساسی

لرزش اساسی نوعی لرزش غیرقابل کنترل است که معمولاً یک یا هر دو دست یا بازو را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در حین حرکات اساسی بدتر می‌شود.

لرزش اساسی اختلال دیگری است که می‌تواند باعث لرزش ریتمیک دست‌ها هنگام انجام کارهایی مانند خوردن، نوشتن، لباس پوشیدن، نوشیدن یا هنگام نگه داشتن در موقعیتی مانند دراز کردن دست‌ها در مقابل بدن شود.

لرزش همچنین می‌تواند سر، صدا، پاها و تنه را تحت تأثیر قرار دهد. برخی افراد حتی لرزش داخلی را احساس می‌کنند.

لرزش اساسی (ET) معمولا با بیماری پارکینسون اشتباه گرفته می‌شود، اگرچه این اختلال هشت برابر شایع‌تر می باشد.

در برخی موارد، ورزش درمانی یا تغییر سبک زندگی می‌تواند علائم را بهبود بخشد.

اگر این بیماری فعالیت‌های روزانه بیمار را مختل کند و بر کیفیت زندگی آنها تأثیر منفی بگذارد، ممکن است درمان دارویی یا جراحی در نظر گرفته شود.

حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد از بیمارانی که دارو دریافت می‌کنند، کاهش لرزش را تجربه می‌کنند.

داروهای رایج شامل مسدودکننده‌های بتا، داروهای ضد صرع، بنزودیازپین‌ها و مهارکننده‌های کربنیک انیدراز هستند.

مسدودکننده‌های بتا معمولاً برای بیماران جوان‌تر تجویز می‌شوند زیرا می‌توانند باعث از دست دادن حافظه و کاهش هوشیاری در افراد مسن شوند.

اختلال دیستونی

دیستونی یک اختلال عصبی عضلات است که با اسپاسم‌های عضلانی غیرارادی مشخص می‌شود.

دیستونی ناشی از عملکرد غیرطبیعی گانگلیون‌های پایه (واقع در اعماق مغز) است که مسئول هماهنگی حرکت هستند.

این نواحی مغز سرعت و نرمی حرکت را کنترل کرده و از حرکات غیرارادی جلوگیری می‌کنند.

بیماران مبتلا به دیستونی ممکن است حرکات تکان‌دهنده غیرقابل کنترل، حرکات تکراری یا حالت‌های غیرطبیعی اندام‌ها را تجربه کنند.

این بیماری می‌تواند هر قسمتی از بدن، از جمله بازوها، پاها، تنه، پلک‌ها و تارهای صوتی را تحت تأثیر قرار دهد.

دیستونی‌های عمومی کل بدن را درگیر می‌کنند، دیستونی‌های کانونی فقط یک قسمت از بدن، عمدتاً گردن، پلک‌ها، قسمت پایین صورت و دست‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

اختلال حرکتی ام اس

بیماری ام اس موجب مختل شدن قسمت هایی از سیستم مغز می شود و هر چه زمان می گذرد شدت گرفته و وخیم تر می گردد و با تکانه های ماهیچه ای همراه است‌.

این اختلال عصبی نادر، بسیاری از بخش‌های سیستم مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این وضعیت با گذشت زمان بدتر می‌شود و منجر به انواع اختلالات حرکتی، مانند اختلال حرکت پا می‌شود.

پرش‌های عضلانی شایع‌ترین نوع اختلال حرکتی در بیماران مبتلا به ام اس است.

سایر اختلالات حرکتی در بیماری ام اس شامل سفتی و اسپاسم عضلات، دیستونی کانونی، پرش عضلات (میوکلونوس)، کره، پارکینسونیسم و ​​سندرم پاهای بی‌قرار (نوعی اختلال حرکتی در پاها) است.

اختلال پارکینسون

بیماری پارکینسون به تدریج در سراسر بدن گسترش می‌یابد. این بیماری منجر به لرزش، سفتی و سختی عضلات، حرکات آهسته و تحرک کمتر یا حتی عدم تعادل می‌شود.

بیماری پارکینسون موجب ایجاد اختلال ادراکی حرکتی می شود که با سفت شدن و خشک شدن عضلات و به وجود آمدن ارتعاش همراه است و موجب تحرک کمتر و عدم تعادل در فرد مبتلا می گردد.

این بیماری باعث لرزش، سفتی و سختی عضلات، کندی حرکات و کاهش تحرک یا حتی عدم تعادل می‌شود.

اختلالات حرکتی پارکینسون عوارض دیگری نیز دارند، این عوارض مربوط به سیستم حرکتی نیستند.

علائم شامل ضعف حس بویایی، یبوست و کاهش ادراک است.

درمان اختلال حرکتی نوع پارکینسون نیاز به ارزیابی دقیق توسط متخصص مغز و اعصاب دارد، پارکینسون می‌تواند علت کندی حرکات بدن باشد.

اختلال حرکتی در اوتیسم

اختلال حرکتی در افراد مبتلا به اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم دیده می‌شود.

اکثر کودکانی که به اوتیسم مبتلا هستند نمی توانند در همه اعضای بدن خود هماهنگی ایجاد کنند.

این افراد در هنگام جابجایی وسایل در زمان حرکت کردن و پریدن با مشکل مواجه هستند و نمی توانند هماهنگی لازم را ایجاد کنند.

ضرورت این هماهنگی به این دلیل است که هماهنگی برای تغییر موقعیت، مانند نشستن به ایستادن و برعکس، حیاتی است.

نقش اساسی در انتقال نیرو، مانند بلند کردن اشیاء و ضربه زدن به توپ، ایفا می‌کند.

علاوه بر این، اتصال و قطع اتصال قسمت‌های متقارن و نامتقارن بدن برای بسیاری از کارها ضروری است.

اختلال حرکتی مری

اختلال حرکتی مری موجب انقباض غیر ارادی در ماهیچه های قسمت گردن می شود و با خم شدن گردن در دو طرف شانه یا جلو و عقب رفتن آن همراه است.

این اختلال موجب لرزش در سر و گردن نیز می گردد.

اختلال حرکتی ‌هانتینگتون

بیماری هانتینگتون یک بیماری پیشرونده و تخریبی گروه خاصی از سلول‌های عصبی در مغز است.

این بیماری معمولاً بین سنین ۳۵ تا ۵۰ سالگی شروع می‌شود و طی ۱۰ تا ۲۵ سال پیشرفت می‌کند.

علائم بیماری هانتینگتون شامل لرزش، حرکات غیرارادی تنه و صورت، کاهش سریع توانایی‌های ذهنی و مشکلات روانی است.

بیماری هانتینگتون ارثی است و کودکی که یکی از والدینش مبتلا باشد، ۵۰ درصد احتمال ابتلا به آن را دارد.

هیچ درمانی برای بیماری هانتینگتون وجود ندارد. بنابراین، درمان بر کاهش علائم، پیشگیری از عوارض و کمک به بیماران و اعضای خانواده برای مقابله با مشکلات روزمره متمرکز است.

پزشکان ممکن است داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضد افسردگی، آرام‌بخش‌ها، تثبیت‌کننده‌های خلق یا تزریق بوتاکس تجویز کنند.

این داروها با کمترین دوز مؤثر تجویز می‌شوند زیرا همه آنها عوارض جانبی دارند.

پیشرفت کامل بیماری هانتینگتون معمولاً طی ۱۰ تا ۳۰ سال رخ می‌دهد. محققان دریافته‌اند که هر چه سن بروز علائم پایین‌تر باشد، پیشرفت بیماری شدیدتر است.

اختلال حرکتی در کودکان

نوزادان مراحل کامل رشد و نمو را طی نکرده‌اند. این وضعیت منجر به انواع مختلف اختلالات راه رفتن در کودک می‌شود.

کودک قادر به کنترل شدت حرکات نیست، علاوه بر این، ممکن است نتواند سمت دلخواه بدن را حرکت دهد.

روند درمان اختلال حرکتی در کودکان مبتلا به این بیماری مشابه اختلال حرکتی در بزرگسالان می باشد.

با توجه به تشخیص پزشک درمان می تواند با استفاده از دارو و روش های حمایتی انجام شود.

تشخیص انواع اختلالات حرکتی

با اطلاعات عمومی کم در مورد اختلالات حرکتی، نمی‌توانید به سوالاتی که در ذهنتان وجود دارد، پاسخ دقیقی بدهید.

سوالاتی مانند ناتوانی در راه رفتن نشانه چیست یا مهمترین و شایع‌ترین اختلالات حرکتی کدامند؟

دقت در تشخیص و دانش تخصصی از این جهت اهمیت دارد که به ویژه تشخیص صحیح علائم جسمی و عصبی بیمار ضروری است.

خود بیمار یا اطرافیانش نمی‌توانند صرفاً با دانستن اینکه اختلال حرکتی چیست یا حرکات غیرارادی بدن چیست، تشخیص و تجویز کنند.

درمان اختلالات حرکتی

برای درمان اختلال حرکتی راهکار های زیادی وجود دارد که با توجه به نوع اختلال، شدت آن و علت ابتلا به اختلال دکتر آرزو جعفریان راهکارهای درمانی متفاوتی را تجویز می کنند.

بهترین روش های درمانی مورد استفاده برای این اختلال به قرار زیر است:

• دارو درمانی
• گفتار درمانی
• کاردرمانی
• فیزیوتراپی
• دستگاه آر تی ام اس
• انجام جراحی

دارو درمانی

یکی از روش‌های درمانی بیماری‌های مغزی و اختلالات حرکتی، استفاده از داروهای مناسب برای آن بیماری است.

استفاده کردن از دارو هایی مناسب برای افراد مبتلا به اختلالات حرکتی یکی از راه های درمان این بیماری است.

پزشک با تشخیص دادن بیماری و دیدن علائم ظاهر شده در بیمار و شدت آنها، داروی مناسب بیمار را تجویز می کند، از جمله دارو های مناسب برای این اختلال می توان موارد زیر را نام برد:

برای کم شدن میزان لرزش در بدن فرد از دارو های بتابلاکر استفاده می شود.

جهت کم شدن میزان سفتی و وجود اسپاسم عضلانی، از دارو های ضد اسپاسم استفاده می شود.

برای بالا بردن مقدار دوپامین در مغز و درمان نمودن بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون از دارو های دوپامینرژیک استفاده می شود.

جهت کم کردن مقدار ترشح استیل کولین و کم کردن سفتی موجود در عضلات از دارو های ضد کولینرژیک استفاده می شود.

گفتار درمانی

گاهی اوقات اختلالات حرکتی به وجود آمده مشکلاتی را در گفتار فرد به وجود می آورد.

برای رفع این مشکل باید از گفتار درمانی استفاده کرد.

با به‌کارگیری گفتار درمانی و استفاده نمودن از تمرینات خاص موجب تقویت شدن عضله های زبان، گونه و کام شده و مشکلات گفتاری و مشکلات ایجاد شده در بلع بهبود می یابد.

با بهتر شدن تلفظ و تنفس راحت تر بیمار می تواند با اطرافیان خود نیز بهتر ارتباط برقرار کند.

کاردرمانی

بیماران به دلیل ابتلا به اختلالات حرکتی نمی توانند فعالیت های روزمره خود را به خوبی انجام دهند.

از این رو با به کار گرفتن کار درمانی، به این بیماران کمک می شود که بتوانند به صورت مستقل از عهده فعالیت ها و کار های روزمره خود برآیند.

کاردرمانگران از تکنیک های خاص و ابزار های کمکی استفاده کرده و عملکرد فرد را بهتر می کنند.

در طی جلسات کاردرمانی توانایی فرد در زمینه های مختلف به خوبی ارزیابی می‌ شود و با توجه به آنها کار درمانگر از تمرینات مربوط به تقویت عضلات، بیشتر کردن دامنه حرکتی و بهتر شدن هماهنگی برای فرد استفاده می کند.

فیزیوتراپی برای درمان

برای بهبود یافتن عملکرد حرکتی در فرد مبتلا به اختلال حرکتی، بیشتر شدن مقدار قدرت موجود در عضلات وی و افزایش تعادل، پزشکان استفاده از فیزیوتراپی را تجویز می کنند.

فیزیوتراپیست با توجه به وضعیتی که بیمار دارد تمرینات فیزیوتراپی را طراحی کرده و در برنامه بیمار قرار می دهد تا موجب بهبود عملکرد در وی شود.

برای بالا بردن دامنه حرکتی و افزایش انعطاف پذیری بیمار در طی جلسات فیزیوتراپی از تمرینات کششی و خاص استفاده می کنند.

اختلالات حرکتی معمولا با درد نیز همراه هستند که در طول جلسات فیزیوتراپی با کم کردن اسپاسم در عضلات و بهتر کردن گردش خون مقدار درد ایجاد شده در بیمار کاهش می یابد.

درمان اختلال حرکتی با rTMS

درمان اختلالات حرکتی با آر تی ام اس روشی غیرتهاجمی برای رفع مشکلات حرکتی است که با تحریک الکترومغناطیسی نورون‌های مغز انجام می‌شود.

با استفاده از این روش می‌توان نورون‌های مغز را در عمق ۱.۵ تا ۳ سانتی‌متری قشر مغز فعال کرد که این امر باعث بهبود اختلالات حرکتی می‌شود.

در این روش درمانی، یک سیم‌پیچ مغناطیسی روی سر فرد قرار می‌گیرد و با ایجاد پالس یا تکانه عصبی کوتاه، جریان قوی ایجاد می‌کند.

توجه داشته باشید که هرچه شدت تحریک بیشتر باشد، جریان عصبی نورون‌ها را عمیق‌تر فعال می‌کند و این روش حتی می‌تواند نورون‌ها را تا عمق ۳ سانتی‌متری سر فعال کند.

انجام جراحی

در مواردی خاص پزشک متخصص با ارزیابی کردن وضعیت بیمار و با توجه به نوع اختلال، شدت علائم و تاثیرگذاری دیگر راهکار های درمانی، انجام جراحی را برای وی تجویز می کند.

چنان چه دارو های تجویزی توسط پزشک نتواند علائم این بیماری را کنترل نماید ممکن است استفاده از روش جراحی بهتر راهکار درمانی برای این اختلال باشد. روش های جراحی به کار گرفته شده برای این اختلال عبارتند از:

روش تالاموتومی

در این روش درمانی قسمتی از تالاموس که باعث بروز لرزش می شود، تخریب می گردد.

تالاموس قسمتی از مغز است و برای کم کردن لرزش های شدید ناشی از آن این روش جراحی را مورد استفاده قرار می دهند.

استفاده از این جراحی در کنار خاصیت درمانی با یکسری عارضه نیز همراه است از جمله:

• ایجاد ضعف
• به وجود آمدن اختلالات حسی
• ایجاد مشکل عدم تعادل
• روش تحریک عمقی مغز

از طریق این روش جراحی در قسمت های مختلف مغز الکترود هایی قرار می گیرد که موجب تولید پالس الکتریکی شده و با تنظیم شدن فعالیت عصبی همراه است.

این روش جراحی را برای بیماری های پارکینسون، وجود تیک عصبی و بیماری دیستونی استفاده می کنند.

با مزایایی چون کم کردن مقدار لرزش، کاهش سفتی در عضلات و رفع کندی حرکت در فرد مبتلا همراه است.

روش جراحی ستون فقرات

از طریق این روش درمانی با توجه به نوع اختلال موجود ممکن است پزشک اقدام به برداشتن قسمت هایی از ستون فقرات کرده و میزان فشردگی موجود روی عصب ها را برطرف نماید یا موجب تثبیت استخوان ها گردد.

این روش درمانی را جهت رفع کردن درد های مزمن، انحرافات موجود در ستون فقرات و درمان کردن سفتی در عضلات به کار می گیرند.

اما در کنار مزایا و خاصیت درمانی که دارد، ممکن است بیمار را با بی اختیاری ادرار و مدفوع روبرو کند.

تحریک عمقی مغز (DBS)

در این روش، الکترودهایی در نواحی خاصی از مغز کاشته می‌شوند که پالس‌های الکتریکی برای تنظیم فعالیت عصبی تولید می‌کنند.

این روش معمولاً برای درمان بیماری پارکینسون، دیستونی (اختلال انقباض عضلات) و تیک استفاده می‌شود.

این روش مزایایی مانند کاهش قابل توجه لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت و به طور کلی بهبود کیفیت زندگی دارد.

سوالات متداول

آیا همه اختلالات حرکتی قابل درمان هستند؟

این بستگی به نوع اختلال حرکتی دارد. برخی از انواع اختلالات حرکتی درمان قطعی دارند و برخی دیگر را می‌توان با کمک پزشک، داروها و فیزیوتراپی کنترل کرد.

آیا اختلالات حرکتی نشانه بیماری دیگری هستند؟

بله، این اختلالات ممکن است نشانه یک بیماری جدی‌تر مانند پارکینسون یا ام‌اس باشند، البته نیازی به نگرانی نیست و این علائم را می‌توان مدیریت کرد.